Atatürkün yanıt vermediği anket sorusu

İlk Mecliste 90 yıl önce yapılan anketin tek sorusu şuydu: Milli istiklal mücadelemizin verimli olması neye bağlıdır? İşte o günlerde verilen ilginç yanıtlar...

TEK SORULUK ANKET

Sene 1921. Milli Mücadelenin en çetin dönemleri. Düşman tehdidinin artmasıyla TBMMnin Ankaradan Kayseriye taşınmasına karar verilir. Meclisi taşımakla görevlendirilenlerden dönemin TBMM Evrak ve Tahrirat Müdürü Necmettin Sahir Bey, Meclis evrakını Kayseriye taşıtmak için kolları sıvar. Bu telaş sırasında Necmettin Bey kendi kendine tarihi bir karar verir Milli Mücadeledeki kararlılığın ilk vekillerin ağzından vurgulanması için Mecliste tek soruluk bir anket düzenler.

Soru şudur: Milli istiklal mücadelemizin verimli olması neye bağlıdır?

ARŞİV TARİH VAKFINA BAĞIŞLANDI

Necmettin Bey, çekinceleri olan milletvekillerini ikna etmek için Milli Mücadele kazanıldıktan sonra cevapları sır gibi saklayacağını ve günün birinde tarihe emanet edeceğini söyler. Sözünü de tutar ve anketi ömür boyu özel arşivinde saklar. 1992de öldükten sonra, ailesi binlerce belge ve bilgiden oluşan arşivini Tarih Vakfına bağışlar.

ANKETİN ANALİZİ YAPILDI

Çuvallardan anketin belgeleri de çıkınca Prof. Mete Tunçay başkanlığında bir ekip anket sonuçları üzerinde çalışır. Yücel Demirel sonuçları yeni harflere aktarır, dilini Prof. Tuncay sadeleştirir, Doç. Ahmet Demirel de anket sonuçlarının ayrıntılı bir analizini çıkarır. 2004te dönemin Meclis Başkanı Bülent Arınçın desteğiyle kitaplaştırılan ilk siyasi anket ve sonuçların analizi şimdi yeniden matbaada.

37 VEKİL ANKET YANITLAMADI

Anketi 315 milletvekili yanıtlamış. 23 Nisan 1920de açılan TBMMdeki 437 milletvekilinden 85inin vekilliği, anketin yapıldığı tarihe kadar ölüm veya istifa gibi nedenlerden dolayı düşmüş olduğundan kalan 352 milletvekilinden bu oranda bir katılım önemli. Mustafa Kemal Atatürk dahil 37 milletvekiliyse anketi yanıtlamamış. Yanıtlamayanlar arasında İsmet İnönü, Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir, Rauf Orbay ve Ali Fethi Okyar gibi önemli isimler var. Milli istiklal mücadelemizin verimli olması neye bağlıdır sorusuna, milletvekillerinin 136sı ekonomik gelişmenin sağlanması, 117si eğitime önem verilmesi, 89u halkın egemen olması ve halkın yönetimi, 75i azim ve kararlılık, 73ü adil yönetim ve hızlı adliye, 72si uzman yönetimlerin işbaşına getirilmesi şeklinde yanıt vermiş.

GÜÇLÜ ORDU TERCİHİ SON SIRADA

68 milletvekiliyse başarının, şeriata, İslam maneviyat ve ahlakına, dini eğitime önem verilmesiyle sağlanacağını yazmış. Öne çıkan diğer konular şöyle sıralanıyor: Halkın mutluluğu, sosyal koşulların iyileştirilmesi, bilimsel ilerleme, ulusal bilinç yaratılması, nüfusun artırılması... Ülkenin geleceği için milletvekillerinin yüzde 43.2sinin ekonomik gelişmenin önemini vurgulayıp bunu yanıtlar arasında ilk sıraya taşırken, son sırada sadece yüzde 3.5 gibi bir oranla güçlü bir ordu cevabının gelmesi dikkat çekici. Sene 1921!

ATATÜRK ANKETİ NEDEN YANITLAMIYOR?

Necmettin Sahir Sılan 1968de, Türk Tarih Kurumunun Atatürk Yıllık Konferansları Serisinde yaptığı konuşmada Atatürkten yanıtını alma çabalarının sonuçsuz kaldığı anı şöyle anlatır: Kâğıdı uzattım. A be çocuğum, bu nedir dedi. Onun kendine mahsus tatlı Rumeli şivesi, tatlı okşayıcı bakışlarıyla... Ben böyle bir şeye tevessül ettim dedim. Neden teşebbüs ettin dedi. Evrakı arzettikten sonra, Efendim, vaziyet beni çok mahzun etti. Kendime bir teselli bulmak için bu suali tertipledim, verdim dedim. Cevap aldın mı dedi. Paşam, daha çok yeni dedim. Paşa baktı, baktı bana. Yani şimdi ben ne yapacağım dedi. Siz de dedim, bir, iki satır lütfedeceksiniz. Yok be çocuk, sen bunları toplayasın. Eser benimdir dedi. Bu büyük eser Türkiye Büyük Millet Meclisi. Emredersiniz Paşam dedim.

Türk ve Kürtün ortak geleceği

Ankete gelen cevapların şekli de ilginç. Kimi tek kelime kimisi sayfalarca yazmış. Kimi hemen yanıtlamış kimi aylarca hazırlanmış. İstiklal Marşının yazarı Burdur Mebusu Mehmet Akif (Ersoy) Bey ise ankete bir şiirle yanıt vermiş: Nasıl dört İngiliz dünyayı oynatmakta, hayrettir / Bunun elbette var bir sırrı derler / İngiliz der ki / Eğer ırkımın alçak üyeleri cüretli şeylerse, / (Müslümanların) soylu çocukları onlardan belki elli kat daha cesurdur. Eskişehir Mebusu Hüsrev Sami (Kızıldoğan) Bey ise yanıtında Kürt sorununa değinmiş: Son yüzyılda sürekli savaşlarla, geri çekilmelerle, önemli ve korkunç coğrafya kayıplarına uğradık. Vatanın büyük sınırları daraldı. Bu küçülme eseflenmeye ve üzülmeye değer olmakla birlikte, ulusal toplanma niteliğinde sayılmalıdır. Başlıca iki öğe şimdiki vatan sınırları içinde yaşayacaktır: Türk ve Kürt! Devletin yeni yönetimi, bu iki öğeyi kardeşçe birleştirecek bir biçimi içermelidir. Bunu ancak devrimin sonucu belirleyecektir.

Habertürk